Το ενδοκρινικό σύστημα είναι το σύστημα οργάνων και συγκεκριμένα αδένων, όπου είναι υπεύθυνο για την παραγωγή και έκκριση ορμονών οι οποίες είναι υπεύθυνες για τον έλεγχο μιας πληθώρας λειτουργιών στον οργανισμό όπως η αναπνοή, ο μεταβολισμός, η αναπαραγωγή, η κίνηση, κα. Με λίγα λόγια, οι ορμόνες χρησιμοποιούνται για να δοθεί εντολή στο σώμα μας τί θα κάνει.

Από που παράγονται οι ορμόνες;

Οι αδένες που παράγουν ορμόνες είναι τα επινεφρίδια, ο υποθάλαμος, η υπόφυση, ο παραθυρεοειδής, ο θυρεοειδής, το πάγκρεας, οι όρχεις, οι ωοθήκες και η επίφυση.

Όταν μια ορμόνη έχει «αναβολική δράση», σημαίνει ότι συμβάλλει ώστε να συντεθεί κάτι, να «φτιαχτεί». Όταν έχει «καταβολική δράση» σημαίνει ότι κάτι διασπά, κάτι «χαλάει».

Ορμόνες και διατροφή:

O ύπνος και η διατροφή φαίνεται να αλληλοεπιδρούν σημαντικά μεταξύ τους και αμφίδρομα!

Ας δούμε πώς οι ορμόνες εμπλέκονται άμεσα με τη σύσταση του σώματος και επηρεάζουν τη διατροφή.

Τεστοστερόνη: Εκκρίνεται από τους όρχεις ή τις ωοθήκες και σε μικρές ποσότητες από τα επινεφρίδια. Συμβάλλει στις φυσικές αλλαγές που συμβαίνουν στους άντρες κατά την περίοδο της εφηβείας (εμβάθυνση της φωνής, αύξηση ύψους, γερά οστά και μυς). Τα υψηλότερα επίπεδα τεστοστερόνης παρατηρούνται μέχρι την ηλικία των 20 έως 30 ετών.

Είναι αναβολική ορμόνη, αφού συμβάλλει στην αύξηση της μυϊκής μάζας, της δύναμης, της οστικής πυκνότητας, της αντοχής και της γράμμωσης. Επίσης εμπλέκεται στο μεταβολισμό του σιδήρου ενώ χαμηλά επίπεδα τεστοστερόνης, σύμφωνα με μελέτες, συνδέονται με καρδιομεταβολικά νοσήματα που σχετίζονται με την παχυσαρκία.

Από την άλλη πλευρά, η μέτρια παχυσαρκία φαίνεται να μειώνει τη συνολική τεστοστερόνη, σε μεγάλο βαθμό!

Κορτιζόλη: Είναι καταβολική ορμόνη, επομένως προκαλεί απώλεια μυϊκής μάζας. Επίσης, βοηθά στον έλεγχο του σακχάρου στο αίμα, υπεργλυκαιμία, αντίσταση στην ινσουλίνη, διασπά την πρωτεΐνη για παραγωγή ενέργειας και μειώνει την ανοσολογική απόκριση. Θεωρείται η ορμόνη του στρες.

Το National Institute of Health (NIH), δημοσίευσε το 2010 μία μελέτη στην οποία εξέτασε τον τρόπο κατά τον οποίο η κορτιζόλη μπορεί να επηρεάσει το βάρος. Μία δίαιτα μπορεί να προκαλέσει αύξηση του αντιληπτού ψυχολογικού στρες με αποτέλεσμα να αυξάνεται η συνολική ημερήσια κορτιζόλη. Έτσι αποδείχθηκε αναποτελεσματική γιατί ο περιορισμός των τροφίμων αύξησε το χρόνιο ψυχολογικό στρες, που με τη σειρά του αυξάνει την παραγωγή κορτιζόλης η οποία συνδέεται με αύξηση της όρεξης και του βάρους.

Αυτό μπορεί να εξηγήσει και γιατί αρκετά άτομα δυσκολεύονται να χάσουν βάρος.

Οιστρογόνα: Περίπου το 45% των γυναικών άνω των 20 ετών κινδυνεύουν από υψηλή χοληστερόλη χωρίς να είναι ενημερωμένες. Μάλιστα, τα επίπεδα χοληστερόλης μετά την εμμηνόπαυση και με την αύξηση της ηλικίας τείνουν να αυξάνονται.

Τα επίπεδα χοληστερόλης είναι περισσότερα στους άντρες από ότι στις γυναίκες γιατί φαίνεται πως τα οιστρογόνα αυξάνουν τα επίπεδα της «καλής» χοληστερόλης (HDL) και μειώνουν τα επίπεδα της «κακής» χοληστερόλης (LDL).

Ινσουλίνη: Παράγεται από τα β-κύτταρα του παγκρέατος. Έχει αναβολική δράση και ένας από τους βασικούς της ρόλους είναι η κινητοποίηση των ιστών για πρόσληψη της γλυκόζης του αίματος, ώστε να αποθηκευτεί. Συμβάλλει στη σύνθεση γλυκογόνου και πρωτεϊνών στους μυς.

Οι θερμίδες που δεν χρειάζονται ως άμεσο καύσιμο για ενέργεια αποθηκεύονται στο σώμα ως λίπος. Όταν κάποιος γίνεται υπέρβαρος ή παχύσαρκος η απόκριση της ινσουλίνης αρχίζει και δυσλειτουργεί και, εκεί είναι που αναφερόμαστε σε Διαβήτη Τύπου 2.

Με θερμιδικό έλλειμμα και μία δίαιτα απώλειας βάρους βελτιώνεται αρκετά η ευαισθησία στην ινσουλίνη.

Επινεφρίνη: Ή αλλιώς αδρεναλίνη παράγεται στο μυελό, στα επινεφρίδια αλλά και σε μερικούς από τους νευρώνες του κεντρικού νευρικού συστήματος. Ενεργοποιεί τη συστολή των αιμοφόρων αγγείων ώστε να σταλεί το αίμα προς τις μεγάλες μυϊκές ομάδες.

Η αδρεναλίνη έχει καταβολική δράση, καθώς διασπά το γλυκογόνο και το λίπος για να μας παρέχει ενέργεια. Άλλος ένας ρόλος της, είναι ο σχηματισμός σακχάρων από πρωτεΐνες και λίπη.

Αυξητική ορμόνη: Είναι αναβολική ορμόνη γιατί προάγει την ανάπτυξη και, εκκρίνεται από την υπόφυση του εγκεφάλου ενεργοποιώντας την αύξηση και την παραγωγή κυττάρων.

Είναι βασική για την ανάπτυξη του οργανισμού, ειδικά στη νεαρή ηλικία. Η αυξητική ορμόνη εμπλέκεται στον μεταβολισμό των πρωτεϊνών, των λιπιδίων και των υδατανθράκων. Διεγείρει την σύνθεση πρωτεϊνών και οδηγεί σε διάσπαση του λίπους προς παραγωγή ενέργειας.

Πιο συγκεκριμένα, διεγείρει τη σύνθεση πρωτεΐνης (αναβολισμός), αυξάνει την πρόσληψη αμινοξέων και μειώνει την οξείδωση των πρωτεϊνών. Μπορεί να είναι αναβολική σε μερικούς ιστούς ενώ η παραγωγή της μειώνεται πάνω από 50% στους ηλικιωμένους.

Λεπτίνη: Συμβάλλει στον κορεσμό, δίνει το σήμα για να σταματήσουμε να τρώμε, ρυθμίζει την πείνα. Η ανεπάρκεια λεπτίνης ή η αντίσταση στην λεπτίνη σχετίζονται με αυξημένο σωματικό βάρος.

Σε διάφορες μελέτες έχει παρατηρηθεί πως σε ασθενείς που είχαν έλλειψη λεπτίνης εμφάνισαν υπερφαγία, σε μικρή ηλικία και, θεραπείες λεπτίνης έδειξαν να είναι οφέλιμες στην καταστολή της όρεξης και της αύξησης της ενεργειακής δαπάνης.

Γκρελίνη: Παράγεται στο στομάχι και είναι ορμόνη της όρεξης, δηλαδή δίνει σήμα στον οργανισμό ότι πρέπει να τραφεί. Φαίνεται να αυξάνεται όταν υπάρχει έλλειψη ύπνου.

Ο ύπνος ρυθμίζει το σωματικό βάρος και το μεταβολισμό μας. Σε μία μελέτη που δημοσιεύτηκε το 2014 από το PLOS Medicine, από όλους τους συμμετέχοντες φάνηκε πως εκείνοι που παρουσίαζαν συμπτώματα έλλειψης ύπνου είχαν μειωμένη λεπτίνη και αυξημένη γκρελίνη.

Σε αυτή τη διαφορά αποδόθηκε και ο αυξημένος ΔΜΣ που παρατηρήθηκε σε αυτά τα άτομα κατά τη διάρκεια της μελέτης, εφόσον η γκρελίνη είναι πιθανό να αυξήσει την όρεξη.

Γλυκαγόνη: Έχει αντίστροφη δράση από την ινσουλίνη. Είναι καταβολική ορμόνη και δρα ώστε να απελευθερωθεί γλυκόζη στην κυκλοφορία του αίματος. Και οι δυο ορμόνες μαζί συμβάλλουν στην ομοιόσταση της γλυκόζης στον οργανισμό. H γλυκαγόνη είναι μία ορμόνη που κινητοποιεί τη γλυκόζη. Επίσης, σχηματίζει σάκχαρα από λίπη και από πρωτεΐνες.

Σε περιόδους άσκησης η γλυκαγόνη, ενισχύει τη διάσπαση των λιπαρών οξέων στο ήπαρ. Μάλιστα, μελέτες έχουν δείξει ότι η οξεία χορήγηση της γλυκαγόνης μειώνει την πρόσληψη τροφής και την πείνα.

Σχηματίζει σάκχαρα από λίπη και από πρωτεΐνες.

Ανισορροπία ορμονών προκαλεί αύξηση βάρους:

Τις ορμόνες τις ακούμε αρκετά συχνά. Γνωρίζουμε όμως ποιες είναι οι πραγματικές λειτουργίες τους στον οργανισμό; Είναι σημαντικές για τη ρύθμιση της όρεξης, του μεταβολισμού, του κύκλου αναπαραγωγής, της θερμοκρασίας του σώματος αλλά και της διάθεσης.

Ανάλογα με τα στάδια της ζωής κυμαίνονται και τα επίπεδα των ορμονών, με πολλές από αυτές τις διακυμάνσεις και ανισορροπίες να διαταράσσουν κάποιες από τις λειτουργίες του οργανισμού.

Όταν ο θυρεοειδής αδένας δεν παράγει αρκετές ορμόνες οι οποίες ρυθμίζουν το μεταβολισμό, κατά την εμμηνόπαυση αλλά και το σύνδρομο πολυκυστικών ωοθηκών (PCOS) υπάρχει η πιθανότητα αύξησης του σωματικού βάρους λόγω διαταραχής των ορμονών.